ZdrowiePolek.pl najlepszy poradnik dla kobiet

ZdrowiePolek.pl najlepszy poradnik dla kobiet

Insulinooporność - przyczyny, objawy, diagnoza. Do czego prowadzi nieleczona insulinooporność? Najlepsza dieta dla osób z insulinoopornością

Objadanie powoduje depresję i inne problemy zdrowotne
  Julia Jaworska 2024-10-14

Insulinooporność (IR ang. Insulin Resistance) to stan organizmu, w którym obniża się wrażliwość tkanek obwodowych na działanie insuliny – głównie dotyczy to mięśni i komórek tłuszczowychstają się mniej wrażliwe na działanie insuliny. Uwaga! To stan, a nie choroba! To zmniejszona wrażliwość organizmu na działanie insuliny, co prowadzi do zwiększenia stężenia glukozy we krwi. Insulina jest hormonem produkowanym przez trzustkę, który pomaga regulować poziom cukru we krwi poprzez umożliwienie komórkom pobierania glukozy z krwiobiegu. W przypadku insulinooporności, komórki ciała przestają reagować na insuliny w sposób efektywny (insulina dociera z krwią do tkanek, a one są „głuche” na jej działanie), co wymaga większej ilości insuliny do utrzymania prawidłowego poziomu cukru we krwi.


Gdy tkanki nieprawidłowo reagują na insulinę, wówczas organizm produkuje jej więcej, aby unormować poziom glukozy we krwi. Gdy tkanki są mniej wrażliwe na insulinę, wychwytują jej mniej. Występuje wtedy hiperglikemia, czyli podwyższone stężenie glukozy we krwi.


Organizm rekompensuje obniżenie wrażliwości tkanek na insulinę przez nadmierne wydzielanie insuliny (hiperinsulinemia). Dopóki ten mechanizm będzie sprawny, stężenie glukozy we krwi będzie prawidłowe. Dlatego początkowo wiele osób z insulinoopornością przez lata nie zapada na cukrzycę typu 2.


Trzustka stopniowo się osłabia i nie może produkować odpowiednich ilości insuliny – przestaje rekompensować brak wychwytywania insuliny w tkankach. W takim stanie glukoza zamiast wnikać do wnętrza tkanek – pozostaje we krwi.


Ważne aby rozgraniczyć czym jest glukoza a czym jest insulina. Bowiem glukoza jest cukrem – jednym ze składników niezbędnych do wytworzenia energii w organizmie. Pochodzi z żywności i jest produkowana przez sam organizm. Z kolei insulina jest hormonem wydzielanym przez trzustkę. Reguluje poziom glukozy w organizmie. Ułatwia wykorzystanie glukozy przez tkanki.


Insulinooporność jest często związana z otyłością, brakiem aktywności fizycznej, niezdrową dietą (szczególnie z nadmiarem węglowodanów i tłuszczów), ale może również mieć podłoże genetyczne.

Jakie są przyczyny insulinooporności?

Insulinooporność może być spowodowana przez różnorodne czynniki, zarówno środowiskowe a nawet genetyczne – bo istnieje genetyczny składnik insulinooporności i wówczas niektóre osoby mogą być bardziej predysponowane genetycznie do insulinooporności niż inne (wrodzona mniejsza wrażliwość tkanek na insulinę, wytwarzanie w organizmie insuliny o nieprawidłowej budowie).


Do czynników jakie są przyczyną insulinooporności należy przede wszystkim otyłość i nadwaga. Otyłość to jeden z głównych czynników ryzyka insulinooporności. Tkanka tłuszczowa wydziela substancje chemiczne, które mogą wpływać na wrażliwość tkanek na insulinę. Im więcej tkanki tłuszczowej, tym większe ryzyko insulinooporności. Ryzyko insulinooporności szczególnie zwiększa otyłość brzuszna – gdy obwód pasa wynosi co najmniej 94 cm u mężczyzn i 80 cm u kobiet (wg. Światowej Organizacji Zdrowia).


Z kolei otyłość może być spowodowana brakiem aktywności fizycznej. Regularna aktywność fizyczna pomaga poprawić wrażliwość na insulinę. Brak regularnego ruchu, siedzący tryb życia, niska aktywność fizyczna mogą przyczynić się do wystąpienia insulinooporności.


Insulinooporność może pojawić się również przy nieprawidłowej diecie. Błędy żywieniowe i dieta bogata w tłuszcze nasycone, cukry proste i przetworzone produkty spożywcze może przyczynić się do insulinooporności. Spożywanie zbyt dużo kalorii, szczególnie z cukrów, może prowadzić do otyłości i insulinooporności.


Wraz z wiekiem może wystąpić naturalne zmniejszenie wrażliwości na insulinę. Starsze osoby częściej mają insulinooporność niż młodsze. Bez wątpienia duże znaczenie ma nadmiar stresu. Wysoki poziom stresu może wpływać na funkcjonowanie układu hormonalnego, co może prowadzić do insulinooporności. Podobnie przyjmowanie niektórych leków – na przykład niektórych leków antykoncepcyjnych.


Do innych czynników przyczyniających się do insulinooporności należ także: palenie papierosów, nadużywanie alkoholu (może prowadzić do insulinooporności poprzez uszkodzenie wątroby i zaburzenia metabolizmu glukozy), niektóre choroby endokrynologiczne (takie jak zespół policystycznych jajników (PCOS) u kobiet, mogą być związane z insulinoopornością), niektóre leki takie jak glikokortykosteroidy (na przykład prednizon) i leki przeciwpadaczkowe (np. walproinian sodu) mogą zwiększać ryzyko insulinooporności, nadmierne odchudzanie się lub przejadanie (zaburzenia odżywiania – bulimia, anoreksja), brak snu lub zaburzenia snu mogą zaburzać wydzielanie hormonów, co może wpływać na wrażliwość na insulinę.

W przypadku wielu osób insulinooporność może być wynikiem kombinacji tych czynników. Diagnoza insulinooporności i jej leczenie powinny być prowadzone pod nadzorem lekarza, który może pomóc zidentyfikować przyczyny i opracować plan leczenia odpowiedni do indywidualnych potrzeb pacjenta.

Do czego może doprowadzić nieleczona insulinooporność?

Nieleczona insulinooporność może prowadzić do cukrzycy typu 2, zwiększonego ryzyka chorób serca, nadciśnienia tętniczego, a także innych powikłań zdrowotnych:

  • Cukrzyca typu 2: Insulinooporność jest jednym z głównych czynników ryzyka rozwoju cukrzycy typu 2. Wraz z upływem czasu, jeśli insulinooporność pozostanie niekontrolowana, trzustka może mieć trudności z produkcją wystarczającej ilości insuliny, co może prowadzić do wzrostu poziomu cukru we krwi.
  • Nadciśnienie tętnicze: Insulinooporność może prowadzić do zwiększonego ryzyka nadciśnienia tętniczego, co z kolei zwiększa ryzyko chorób sercowo-naczyniowych, w tym zawałów serca i udarów mózgu.
  • Choroby serca: Ludzie z insulinoopornością mają zwiększone ryzyko chorób sercowo-naczyniowych, takich jak choroba wieńcowa i miażdżyca, związane z odkładaniem się tłuszczów w naczyniach krwionośnych.
  • Zespoły metaboliczne: Insulinooporność często towarzyszy innym zaburzeniom metabolicznym, takim jak otyłość, dyslipidemia (zaburzenia poziomu lipidów we krwi) oraz wzrost stężenia trójglicerydów.
  • Zaburzenia hormonalne: Insulinooporność może wpływać na produkcję innych hormonów, co może prowadzić do zaburzeń hormonalnych, takich jak zespół policystycznych jajników (PCOS) u kobiet.
  • Zmiany skórne: Insulinooporność może prowadzić do zmian skórnych, takich jak ciemnienie skóry w okolicy karku, pach i pachwin (tzw. acanthosis nigricans).

Kontrola insulinooporności poprzez zmianę stylu życia, taką jak zdrowa dieta, regularna aktywność fizyczna i utrzymanie prawidłowej masy ciała, jest kluczowa dla zapobieżenia tym powikłaniom. W niektórych przypadkach mogą być również konieczne leczenie farmakologiczne. Leki pomagają zwiększyć wrażliwość na insulinę lub zmniejszyć produkcję glukozy przez wątrobę. W przypadku cięższych przypadków insulinooporności lub gdy występują już powikłania, konieczne może być stosowanie insulinoterapii lub innych leków przeciwcukrzycowych lub leków obniżających ciśnienie krwi. Dlatego ważne jest, aby osoby z insulinoopornością regularnie monitorowały swój stan zdrowia pod nadzorem lekarza.

Jak objawia się insulinooporność? Jak insulinooporność wpływa na nasze zdrowie?

Insulinooporność może przebiegać bezobjawowo lub może powodować różnorodne objawy, które mogą być niespecyficzne i łatwo przeoczyć. Objawy insulinooporności mogą obejmować np. zwiększony apetyt. Osoby z insulinoopornością mogą doświadczać zwiększonego łaknienia, szczególnie na produkty wysokowęglowodanowe i wysokokaloryczne, może to być ochota na słodycze (tzw. wilczy apetyt).


Do objawów insulinooporność należą trudności w utracie wagi i to pomimo prób utraty wagi poprzez dietę i aktywność fizyczną. Osoby z insulinoopornością mogą napotykać trudności w zrzuceniu zbędnych kilogramów.


Dodatkowo może pojawić się nadmierne zmęczenie, bo insulinooporność może prowadzić do wahania poziomu cukru we krwi, co może objawiać się uczuciem zmęczenia i senności, szczególnie po posiłkach. Wystąpić może również nieregularny poziom energii. Osoby z insulinoopornością mogą doświadczać niestabilności poziomu energii w ciągu dnia, z okresami nagłego spadku energii lub wahania nastroju.


Poza powyższymi objawami, osoby cierpiące na insulinooporność mogą odczuwać zmiany nastroju: Niektóre osoby z insulinoopornością mogą doświadczać: zmian nastroju (takich jak drażliwość, depresja lub uczucie przygnębienia), zmian skórnych (takich jak ciemnienie skóry w okolicy karku, pach i pachwin – acanthosis nigricans), częstego oddawania moczu (co może być spowodowane wysokim poziomem glukozy we krwi). Insulinooporność może prowadzić do trudności w utrzymaniu prawidłowego poziomu cukru we krwi, co może objawiać się częstymi skokami poziomu glukozy we krwi.


Warto jednak zauważyć, że objawy insulinooporności mogą być również związane z innymi schorzeniami, dlatego ważne jest skonsultowanie się z lekarzem w przypadku jakichkolwiek niepokojących objawów.

Jak zdiagnozować insulinooporność?

Diagnoza insulinooporności wymaga zazwyczaj badań laboratoryjnych, takich jak testy poziomu cukru we krwi na czczo i testy tolerancji glukozy. Czasem bywa skomplikowana i wymaga oceny wielu czynników, w tym objawów pacjenta, historii choroby, wyników badań laboratoryjnych oraz oceny czynników ryzyka.


Przy diagnostyce insulinooporności lekarz powinien w pierwszej kolejności przeprowadzić dokładny wywiad medyczny aby zebrać informacje na temat objawów, historii zdrowia, historii rodziny oraz stylu życia pacjenta. W kolejnym kroku pacjent powinien wykonać badania laboratoryjne, szczególnie badanie poziomu glukozy we krwi na czczo, test tolerancji glukozy (TTG) i badanie poziomu insuliny na czczo. Te testy mogą pomóc w ocenie poziomu glukozy i insuliny we krwi oraz w identyfikacji ewentualnych zaburzeń tolerancji glukozy.


Istnieją różne wskaźniki i metody oceny insulinooporności, takie jak indeks HOMA-IR (Homeostasis Model Assessment of Insulin Resistance) czy wskaźnik QUICKI (Quantitative Insulin Sensitivity Check Index). Te wskaźniki obliczają stopień oporności na insulinę na podstawie poziomu insuliny i glukozy we krwi. Pomiar wskaźników insulinooporności jest niezbędny aby ocenić czy na pewno mamy do czynienia z insulinoopornością.


Diagnostyka insulinooporności powinna być też oparta na ocenie objawów i czynników ryzyka. Lekarz może ocenić obecność objawów insulinooporności oraz czynniki ryzyka, takie jak otyłość, niezdrowa dieta, brak aktywności fizycznej, nadciśnienie tętnicze i dyslipidemia. Lekarz może wykluczyć inne przyczyny podwyższonego poziomu glukozy we krwi, takie jak cukrzyca typu 1, nadczynność tarczycy lub przyjmowanie leków mogących wpływać na poziom glukozy we krwi.


W niektórych przypadkach lekarz może zalecić dodatkowe badania, takie jak badania obrazowe (np. ultrasonografia wątroby), badania hormonalne lub inne testy diagnostyczne, aby wykluczyć inne schorzenia i ocenić ewentualne powikłania.


Diagnoza insulinooporności wymaga zazwyczaj współpracy między pacjentem a lekarzem, a proces diagnostyczny może być dostosowany do indywidualnych potrzeb i okoliczności pacjenta. W przypadku podejrzenia insulinooporności zawsze najlepiej jest skonsultować się z lekarzem w celu właściwej oceny i diagnozy.

Jaka jest najlepsza dieta dla osób z insulinoopornością?

Dla osób z insulinoopornością kluczowe jest utrzymanie stabilnego poziomu glukozy we krwi poprzez właściwą dietę. Oto kilka zaleceń dotyczących diety dla osób z insulinoopornością:

  • Świeże produkty spożywcze: Skup się na spożywaniu świeżych, nieprzetworzonych produktów spożywczych, takich jak warzywa, owoce, chude białka (np. drób, ryby, jaja) i zdrowe tłuszcze (np. awokado, orzechy, oliwa z oliwek).
  • Zdrowe węglowodany: Wybieraj węglowodany o niskim indeksie glikemicznym, które powoli uwalniają glukozę do krwiobiegu, takie jak pełnoziarniste produkty zbożowe, strączki, warzywa i niektóre owoce.
  • Ograniczenie cukru i produktów wysokoprzetworzonych: Ogranicz spożycie produktów wysokoprzetworzonych, które są bogate w cukry prostowane, takie jak słodycze, napoje gazowane, słodzone soki i przetworzone produkty z białej mąki.
  • Regularne posiłki: Spożywaj regularne posiłki i unikaj długich okresów głodu, co może prowadzić do gwałtownych skoków poziomu glukozy we krwi.
  • Zdrowe tłuszcze: Wybieraj zdrowe źródła tłuszczów, takie jak oliwa z oliwek, awokado, orzechy i nasiona, które mogą pomóc w stabilizacji poziomu cukru we krwi.
  • Białko: Włącz do diety zdrowe źródła białka, które mogą pomóc w utrzymaniu uczucia sytości i stabilizacji poziomu glukozy we krwi.
  • Regularna aktywność fizyczna: Regularna aktywność fizyczna może pomóc w poprawie wrażliwości na insulinę i regulacji poziomu glukozy we krwi. Postaraj się o co najmniej 30 minut umiarkowanej aktywności większość dni tygodnia.
  • Monitorowanie poziomu glukozy we krwi: Regularnie monitoruj swój poziom glukozy we krwi, aby śledzić, jak różne pokarmy i aktywność fizyczna wpływają na Twoje zdrowie.

Przed zmianą diety lub planu żywieniowego zaleca się konsultację z lekarzem lub dietetykiem, szczególnie jeśli masz inne choroby lub potrzebujesz spersonalizowanych zaleceń żywieniowych. Współpraca z profesjonalistą może pomóc w dostosowaniu diety do Twoich indywidualnych potrzeb i celów zdrowotnych.

Julia Jaworska

Zostaw komentarz