Zespół policystycznych jajników (PCOS) jest jedną z najczęstszych chorób endokrynologicznych (hormonalnych) występujących u kobiet w okresie rozrodczym. Szacuje się, że dotyka nawet do 20% pań w wieku reprodukcyjnym. Charakteryzuje się wysokim stężeniem męskich hormonów płciowych (androgenów) w organizmie kobiety. Dlatego nazywany jest również androgenizmem jajnikowym.
Do PCOS dochodzi w momencie, gdy przysadka mózgowa wydziela za dużo lutropiny, odpowiadającej za regulację cyklu menstruacyjnego, a komórki tekalne, odpowiedzialne z kolei za produkcję męskich hormonów płciowych, reagują nadmiernym wydzielaniem androgenów. Przy zespole policystycznych jajników zaburzeniom hormonalnym często towarzyszą: insulinooporność, hiperinsulinizm oraz zaburzenia gospodarki lipidowej i węglowodanowej.
Obok endometriozy PCOS jest uznawany za jedną z najczęstszych przyczyn niepłodności u kobiet. Badania wykazały, że w grupie niepłodnych kobiet z zaburzeniami lub całkowitym zanikiem owulacji, nawet 80% ma cechy zespołu policystycznych jajników.
Patomechanizm zespołu policystycznych jajników nie został do końca wyjaśniony. Naukowcy twierdzą, że za nadmierną produkcją androgenów kryją się przyczyny endokrynologiczne, metaboliczne, genetyczne i środowiskowe, takie jak:
Trudno powiedzieć, który z czynników ryzyka jest pierwotny. Nadmierna produkcja androgenów przyczynia się do otyłości, insulinooporności i hiperinsulinemii, towarzyszących PCOS. Z kolei dwa ostatnie zaburzenia mogą znów prowadzić do zwiększonej syntezy androgenów. Nie bez znaczenia jest również tryb życia – niezdrowa dieta, narażenie na zanieczyszczenia środowiska, a nawet intensywne ćwiczenia przez dłuższy podwyższają ryzyko wystąpienia zespołu policystycznych jajników.
Objawy, podobnie jak przyczyny PCOS, występują na różnych podłożach. W większości kobiety skarżą się na zaburzenia cyklu menstruacyjnego, takie jak. np. brak owulacji czy nieregularne, rzadko występujące miesiączki. Jak łatwo się domyślić, to właśnie zanik owulacji prowadzi do problemów z zajściem w ciążę. U wielu kobiet zespół policystycznych jajników diagnozuje się w sytuacji nieudanych starań o dziecko. Występuje powiększenie i torbielowatość jajników. Najbardziej naocznymi objawami PCOS są te fizyczne – nadmierne owłosienie, łysienie, zwiększone przetłuszczanie się skóry i włosów oraz trądzik. O pojawieniu się choroby może też świadczyć wzrost masy ciała i poziomu cukru we krwi czy otyłość brzuszna. Niechciana zmiana sylwetki naturalnie powoduje u pacjentek obniżony nastrój, a w najcięższych przypadkach – nawet depresję czy zaburzenia lękowe. Kobiety, które podejrzewają u siebie PCOS, powinny również zwrócić uwagę na ewentualne zaciemnienie i zgrubienie skóry pod pachami, w fałdach skórnych i na szyi, a także bóle miednicy, nadciśnienie tętnicze czy zaburzenia pracy tarczycy. Przebieg choroby nie jest jednorodny, u każdej z pań może przebiegać inaczej, a pojedyncze objawy nie muszą przesądzać o wystąpieniu zespołu policystycznych jajników. Po ostateczną diagnozę należy udać się do lekarza.
Podczas wizyty u ginekologa lub endokrynologa lekarz przeprowadzi wywiad oraz zleci badania laboratoryjne i obrazowe. W przypadku badań laboratoryjnych (z próbki krwi) oznacza się przede wszystkim stężenia męskich hormonów płciowych: testosteronu i androstendionu. Poza androgenami, na obecność zespołu policystycznych jajników mogą wskazywać nieprawidłowe poziomy:
Do badań obrazowych wykonywanych w celu stwierdzenia lub wykluczenia PCOS należy USG narządów rodnych, za pomocą którego można wykryć torbiele na jajniku. Warto jednak podkreślić, że nie w każdym przypadku cysty na jajnikach są oznaką występowania zespołu policystycznych jajników. Podobnie pacjentki, u których został zdiagnozowany PCOS, nie będą skarżyć się na wszystkie możliwe objawy. Dlatego podczas diagnozowania PCOS tak ważne jest całościowe podejście do tematu – uwzględnienie zarówno objawów opisywanych przez kobietę, jak i wyników badań diagnostycznych.
Z uwagi iż PCOS to zaburzenie złożone, a jego objawów należy szukać na różnych płaszczyznach, lekarz może zlecić również inne badania poziomów:
Niekiedy specjalista kieruje na OGTT, czyli doustny test tolerancji glukozy. U kobiet chorych na PCOS może bowiem występować nieprawidłowe przetwarzanie tego związku. Badanie polega na zmierzeniu stężeniu glukozy we krwi na czczo, a następnie po podaniu do spożycia 75 gramów roztworu glukozy. Między pierwszym a drugim pomiarem muszą minąć dwie godziny.
Ze względu na różnorodność objawów, leczenie zespołu policystycznych jajników powinno być dopasowane indywidualnie do pacjentki. Metody leczenia są też zależne od głównego celu – inną kurację przejdzie kobieta, która chce zajść w ciążę, a inną ta, która nie planuje potomstwa. W leczeniu PCOS stosuje się:
W przypadku pacjentek cierpiących na otyłość, lekarz w pierwszej kolejności skupi się na uregulowaniu masy ciała. Kluczowa jest tutaj zmiana stylu życiu – zdrowa, redukcyjna dieta, bogata w antyoksydanty, cynk, selen i witaminę B1, regularna aktywność fizyczna, redukcja stresu i odpowiednia ilość snu.
W leczeniu otyłości warto zasięgnąć pomocy dietetyka.
Jeżeli celem leczenia było przywrócenie płodności, a terapia hormonalna nie przyniosła skutków, lekarz może zaproponować leczenie pozaustrojowe (in vitro).
Zespół policystycznych jajników (PCOS) leczy się przede wszystkim poprzez łagodzenie i niwelowanie jego objawów. Zaniedbanie leczenia zespołu policystycznych jajników może doprowadzić do nasilenia się choroby oraz licznych powikłań – m.in. zaburzeń lipidowych (nieprawidłowych poziomów cholesterolu), rozregulowania gospodarki węglowodanowej, chorób układu krążenia, cukrzycy typy 2, niepłodności oraz nowotworów kobiecych (piersi i macicy).
Torbiele u kobiet – rodzaje, przyczyny, objawy, leczenie. Czy torbiele są szkodliwe?
Wpływ trybu życia kobiet na ich zdrowie
Kalendarz szczepień. Obowiązkowe szczepienia dla dzieci i dorosłych
Masz ochotę na przekąski po posiłku? Przyczyną mogą być neurony poszukujące pożywienia, a nie nadmierny apetyt
Zostaw komentarz