Uważa się, że ok. 3 proc. osób z podejrzeniem zawału serca ma zespół takotsubo. Dane są jednak bardzo niedoszacowane, a choroba często nierozpoznawana. Śmiertelność w zespole takotsubo może być zbliżona do tej spowodowanej zawałem serca.

Zespół takotsubo (TTS), nazywany też kardiomiopatią takotsubo, jest stosunkowo nową chorobą.Pierwszy jej opis pochodzi z 1990 r. Autorem jest japoński uczony Hikuro Sato z Hiroshima City Hospital. Słowo takotsubo oznacza japońskie naczynie służące do połowu ośmiornic. Przypomina ono nieco dzban, ponieważ ma wąską szyjkę i szerokie dno. Podobnie wygląda lewa komora serca w ostrej fazie zespołu takotsubo. Inne nazwy tej przypadłości to choroba złamanego serca i choroba szczęśliwego serca.

To nie zawał, to zespół takotsubo

Kardiomiopatia takotsubo przebiega bardzo podobnie jak zawał serca. Chory odczuwa ból w klatce piersiowej, duszność, kołatanie serca. Jednak w trakcie badań okazuje się, że nie ma zmian miażdżycowych w naczyniach wieńcowych albo są to nieistotne i niewielkie zmiany. Zespół takotsubo jest jednostką chorobową związaną z zaburzeniami kurczliwości lewej komory serca. Dochodzi w niej do nagłego osłabienia funkcji skurczowej ściany lewej komory serca (osłabienia mięśnia lewej komory serca). Zazwyczaj dotyczy to segmentów środkowych lewej komory, ale może objąć również inne obszary.

Najczęstszym powikłaniem jest ostra niewydolność serca. Może również dojść do obrzęku płuc, wstrząsu kardiogennego, zaburzeń rytmu serca. W skrajnych sytuacjach – do pęknięcia ściany lewej komory.

Charakterystyczne objawy zespołu takotsubo to:

• • Nagły ból w klatce piersiowej to jeden z najczęstszych objawów. Ból jest zwykle intensywny i pojawia się nagle.

• • Trudności w oddychaniu, duszności.  

• • Uczucie osłabienia – chorzy z zespołem takotsubo często czują się osłabieni i zmęczeni.

• • Chorzy mogą odczuwać zawroty głowy lub mieć tendencję do utraty równowagi.

• •  Czasami chorzy mogą tracić przytomność.

• • Nieregularny rytm serca to kolejny objaw.

• • W badaniu krwi stwierdzany jest zwiększony poziomy enzymów sercowych, co sugeruje uszkodzenie mięśnia sercowego.

Wszystko przez emocje

Zespół złamanego serca występuje dziewięć razy częściej u kobiet niż u mężczyzn. Częściej chorują kobiety w okresie okołomenopauzalnym i po menopauzie, rasy azjatyckiej i kaukaskiej. Pacjentki z TTS często nie wykazywały wcześniej żadnych oznak choroby serca. Do tej pory nie została wyjaśniona przyczyna istotnie częstszego występowania zespołu takotsubo u kobiet. Fakt występowania choroby w wieku pomenopauzalnym wskazuje na istotną rolę hormonów płciowych w patofizjologii TTS. Od lat wiadomo, że estrogeny wywierają istotny wpływ na współczulny układ nerwowy oraz na reaktywność naczyń wieńcowych. Ponadto estrogeny działają ochronnie na naczynia, a obniżenie ich poziomu jest powiązane z dysfunkcją śródbłonka pokrywającego wewnętrzną powierzchnię naczyń krwionośnych i limfatycznych oraz zastawki serca. Co ciekawe, kobiety stosujące hormonalną terapię zastępczą rzadziej doświadczają zespołu złamanego serca.

W rozwoju zespołu takotsubo dużą rolę odgrywają emocje. I mogą to być zarówno emocje negatywne, jak i pozytywne. TTS może rozwinąć się w wyniku takich traumatycznych przeżyć jak śmierć bliskiej osoby, zawiedziona miłość, lęk o własne zdrowie, rozwód, utrata pracy, udział w wypadku. Opisano też jednak wiele przypadków klinicznych, w których przyczyną było silne przeżycie pozytywne, np. wygrana na loterii, ślub, przyjęcie niespodzianka. Dla tych ostatnich sytuacji zaproponowano nieco zmodyfikowaną nazwę choroby happy heart syndrome, czyli zespół szczęśliwego serca. W przeciwieństwie do zespołu złamanego serca, który dotyczy głównie kobiet, zespół szczęśliwego serca obserwowano przede wszystkim u mężczyzn.

Lekarze zauważyli podobne zmiany w sercu, do jakich dochodzi w przebiegu kardiomiopatii takotsubo, u osób z takimi schorzeniami jak guz chromochłonny (rzadki guz nadnerczy) czy zaburzenia centralnego układu nerwowego. W tych przypadkach u chorych występuje nadmiar katecholamin, czyli hormonów, takich jak adrenalina, noradrenalina i dopamina, które są wytwarzane przez nadnercza. Stanowi to wskazówkę co do możliwej funkcji tych hormonów w powstawaniu kardiomiopatii takotsubo.

Jak się leczy zespół takotsubo

W ostrej fazie zespołu takotsubo stosuje się leczenie farmakologiczne takie jak w przypadku zawału (kwas acetylosalicylowy, leki przeciwpłytkowe, beta-bloker, inhibitor konwertazy angiotensyny lub bloker receptora dla angiotensyny). W fazie stabilnej chory otrzymuje takie same leki jak w niewydolności serca. Konieczne jest także leczenie przeciwkrzepliwe do momentu ustąpienia zaburzeń kurczliwości. W pierwszej fazie choroby, tzn. w ciągu pierwszych 48-72 godzin, chory wymaga hospitalizacji. Później postępowanie zależy od tego, jak szybko powraca funkcja lewej komory.

Dolegliwość w większości niepowikłanych przypadków ustępuje po ok. 4 tygodniach.

    Serce-mózg

Badacze z University of Aberdeen postanowili odpowiedzieć na pytanie, czy i w jaki sposób stres powoduje wystąpienie objawów zespołu takotsubo. W tym celu przyjrzeli się mózgom 25 pacjentów, u których zespół ten wystąpił w ciągu 5 dni poprzedzających badanie. Dzięki metodzie rezonansu magnetycznego (MRI) udało im się zmierzyć objętość mózgu, a także strukturę i działanie połączeń między jego poszczególnymi strukturami. Zebrane dane porównali z wynikami grupy kontrolnej, którą stanowiły osoby dobrane odpowiednio pod względem płci, wieku i ogólnego stanu zdrowia.

Naukowcy odkryli, że u pacjentów z TTS połączenia we wzgórzu, ciele migdałowatym, wyspie i jądrach podstawnych były znacznie zmniejszone w porównaniu z grupą kontrolną. Te obszary mózgu są zaangażowane w regulację funkcji takich jak emocje, myślenie, mowa i reakcja na stres, ale także kontrolowanie pracy serca. Obszary wzgórza i wyspy były powiększone, zaś całkowita objętość mózgu okazała się mniejsza niż w grupie kontrolnej.