Arytmia serca – na czym polega? Przyczyny, rodzaje, objawy, diagnostyka i leczenie arytmii serca – Zdrowie Polek

Arytmia serca – na czym polega? Przyczyny, rodzaje, objawy, diagnostyka i leczenie arytmii serca

Marta Radzikowska 2024-04-03

Arytmia to najczęstsza przyczyna wizyt pacjentów w gabinetach kardiologicznych. Polega na zaburzeniu pracy serca – jej przyśpieszeniu, zwolnieniu lub nieregularności. Arytmie mogą być łagodne
i nieszkodliwe, występować zarówno u dzieci, jak i dorosłych. Bywają też arytmie uciążliwe
i zagrażające życiu. Jakie są objawy arytmii? Czym jest spowodowana? Jak wyleczyć arytmię? Odpowiadamy.

Czym jest arytmia serca?

Do arytmii dochodzi w momencie wadliwego przekazywania sygnałów elektrycznych w sercu, samoistnie wytwarzanych przez mięsień sercowy. Impulsy elektryczne, przewodzone przez odpowiednie komórki, stymulują jego pracę, w pierwszej kolejności powodując skurcz przedsionków, a następnie komór serca. Konsekwencją nieprawidłowego przekazywania sygnałów elektrycznych jest nieregularne bicie serca – zbyt szybkie (tachykardia patologiczna) lub zbyt wolne (bradykardia). U osoby dorosłej zdrowe serce bije od 60 (w stanie spoczynku) do 100 razy (podczas intensywnego wysiłku) na minutę. Nieprawidłowy rytm serca skutkuje pompowaniem niewystarczającej ilości krwi do pozostałych organów. W konsekwencji chory mierzy się z zawrotami głowy, omdleniami i innymi dolegliwościami.

Arytmia serca – przyczyny

Arytmia serca jest spowodowana najczęściej chorobą niedokrwienną serca, chorobą zastawek serca, zwyrodnieniem serca, wadami wrodzonymi, nadciśnieniem tętniczym, zmianami patologicznymi mięśnia sercowego (kardiomiopatia), urazami po zawale serca, zaburzeniami poziomu elektrolitów (jonów sodu i potasu) we krwi, nerwicą lub przedawkowaniem leku. Może mieć również podłoże genetyczne (tzw. kanałopatie) lub wystąpić jako powikłanie po COVID-19. Do przyczyn arytmii serca zaliczamy także:

nieprawidłowy styl życia (nadmierne spożywanie alkoholu, niewystarczająca ilość snu, stres, itd.),
cukrzycę,
choroby tarczycy,
wiek (ryzyko arytmii zwiększa się wraz z wiekiem),
bezdech senny,
infekcje wirusowe,
anemię,
choroby układu nerwowego,
choroby jamy brzusznej.

Arytmia serca może pojawiać się okresowo – nazywamy ją wtedy arytmią napadową lub utrzymywać się przez długi czas – tzw. arytmia długotrwała.

Arytmia serca – rodzaje

Arytmie dzieli się ze względu na miejsce występowania (komorowe lub nadkomorowe) oraz szybkość bicia serca (szybkie, wolne lub nieregularne). Najczęściej diagnozowane rodzaje arytmii serca to:

migotanie przedsionków (Afib) – polega na niemiarowej i przyspieszonej pracy serca, co prowadzi do nieregularnego przepływu krwi z przedsionków do komór serca. Wywołują go m.in. zaburzenia elektrolitowe. Miewa charakter napadowy, a nieleczone migotanie przedsionków może prowadzić do udaru mózgu,
trzepotanie przedsionków – arytmia, w której przedsionki biją szybko i nieregularnie. Występuje, gdy serce jest osłabione chorobą wieńcową. Podobnie jak migotanie, trzepotanie przedsionków może również powodować udar mózgu,
częstoskurcz przedsionkowy (AT) – stan, w którym przedsionki serca biją zbyt szybko, ale zwykle regularnie. Jest spowodowane chorobami serca (np. zawałem), chorobami płuc, zaburzeniami metabolicznymi i elektrolitowymi,
rzadkoskurcz (bradykardia) – charakteryzuje się zbyt wolnym biciem serca (50 uderzeń na minutę lub mniej). Wyjątkiem są tutaj sportowcy, u których takie tempo pracy serca jest zjawiskiem naturalnym,
trzepotanie komór (tachykardia komorowa) – bardzo szybkie, występujące regularnie skurcze dolnych jam serca. Pojawiają się przed migotaniem komór,
migotanie komór (VF) – zaburzenie, które bez natychmiastowej pomocy lekarza prowadzi do śmierci, charakteryzuje się szybkim i nieregularnym biciem komór, powodującym zatrzymanie przepływu krwi do pozostałych organów. Bywa głównie następstwem niedokrwiennej choroby serca,
zespół długiego QT – arytmia wrodzona, może prowadzić do nagłych ataków migotania komór. Pojawia się jako konsekwencja niedokrwienia mięśnia sercowego, zaburzeń elektrolitowych, przyjmowania wielu leków i substancji toksycznych, a także zaburzeń ośrodkowego układu nerwowego,
zespół chorej zatoki – polega na dysfunkcji węzła zatokowego, odpowiadającego za prawidłowy rytm serca. W konsekwencji rytm serca staje się zbyt wolny, zbyt szybki lub nieregularny. Przyczynami zespołu chorej zatoki mogą być niektóre zakażenia, stosowanie leków lub choroby neurologiczne, gruczołów dokrewnych, wątroby, a także amyloidoza.

Arytmia serca – objawy

Arytmie serca mogą pojawiać się bezobjawowo. Naturalnie, chory może również odczuwać tylko niektóre dolegliwości. Wśród objawów arytmii serca wyróżnia się:

palpitacje serca,
uczucie niepokoju i walenia w klatce piersiowej,
ból w klatce piersiowej,
kołatanie serca, odczuwanie trzepotu i łomotania w sercu,
osłabienie,
zmęczenie,
zawroty głowy,
trudności z oddychaniem,
zaburzenia orientacji,
zasłabnięcia,
zaburzenia pamięci,
niska frakcja wyrzutowa (niewydolność mięśnia sercowego).

U dzieci, częściej niż u dorosłych, może również pojawić się ból brzucha, bladość skóry, przyspieszony oddech i nadmierna potliwość.

Jak diagnozuje się arytmię serca?

Podstawą diagnostyki arytmii serca jest przeprowadzenie wywiadu z pacjentem i pomiar jego tętna. Lekarz przeprowadzi również badanie fizykalne, tzn. osłucha serce w celu znalezienie ewentualnych szmerów. Następnie specjalista powinien zlecić badania diagnostyczne:

EKG (w czasie spoczynku i wysiłku fizycznego),
ECHO serca,
badanie Holtera (monitorowanie pracy serca pacjenta przez całą dobę),
podstawowe badania krwi (morfologia, mocznik, jony, lipidogram i kreatynina).

Celem diagnostyki arytmii serca, poza wyleczeniem objawów, jest znalezienie jej przyczyn i stopnia zaawansowania. Poza wyżej wymienionymi badaniami, u chorego można zastosować mobile Holter. To połączenie Holtera EKG z telefonem komórkowym. Podczas badania zapis EKG jest transmitowany za pomocą telefonu komórkowego do centrum nadzoru. Mobile Holter jest bardziej zaawansowany technicznie od klasycznego Holtera EKG, a ocena zapisu jest wykonywana na bieżąco przez system informatyczny i przez nadzorującego technika.

Znacznie rzadziej w diagnostyce arytmii stosuje się rezonans magnetyczny, echokardiografię czy badania genetyczne. Podobnie jest z wszczepieniem pod skórę klatki piersiowej chorego rejestratora zdarzeń. Wskazaniem do zastosowania tej metody są zasłabnięcia, omdlenia i sporadyczne kołatania serca.

Intensywne, nawracające skurcze wymagają konsultacji w specjalistycznym ośrodku kardiologicznym
w celu zakwalifikowania do badania elektrofizjologicznego (umożliwiającego zbadanie przesyłu impulsów w sercu).

Arytmia serca – leczenie

Sposób leczenia arytmii serca lekarz dobiera do przyczyny i stopnia zaawansowania choroby. Wśród stosowanych metod wyróżnia się:

leczenie farmakologiczne – w zależności od rodzaju arytmii lekarz może zalecić beta-blokery, blokery kanałów wapniowych, sotalol, amiodaron, digoksynę, dofetylid i inne,
kardiowersję elektryczną – zabieg polegający na wysłaniu kontrolowanego impulsu elektrycznego bezpośrednio do komórek w sercu, które są źródłem nieprawidłowych sygnałów elektrycznych,
implantację rozrusznika serca, pomagającego kontrolować jego rytm,
implantację defibrylatora medycznego, pomagającego przywrócić prawidłowy rytm serca,
ablację – mało inwazyjny zabieg przezskórny, polegający na niszczeniu lub odizolowaniu niewielkiego fragmentu tkanki serca, odpowiadającego za powstanie arytmii,
operację – w skrajnych przypadkach może okazać się nieunikniona.

Arytmie łagodne często nie wymagają zaawansowanego leczenia, a do przywrócenia prawidłowej pracy serca może wystarczyć zmiana stylu życia – zbilansowna dieta, ograniczenie stresu
i spożycia alkoholu, rzucenie palenia, regularna aktywność fizyczna i dbałość o higienę snu.

Wszystkie wymienione powyżej metody leczenia arytmii serca mają na celu uregulowanie rytmu jego pracy i zapobiegnięcie powikłaniom. A te mogą być naprawdę groźne – od postępującej niewydolności mięśnia sercowego, przez udar niedokrwienny mózgu po nagłe zatrzymanie krążenia.