Endometrioza – definicja, przyczyny, objawy, leczenie. Kiedy udać się do lekarza? – Zdrowie Polek

Endometrioza – definicja, przyczyny, objawy, leczenie. Kiedy udać się do lekarza?

Kobiecy ból brzucha. Boleści miesiączkowe

Marta Radzikowska 2024-04-05

Endometrioza to choroba dotykająca kobiety w wieku rozrodczym. Jest tym bardziej niebezpieczna, że w początkowej fazie może nie dawać żadnych objawów. Z czasem pojawiają się obfite krwawienia menstruacyjne, bóle podbrzusza, a nawet krew w moczu czy problemy z zajściem w ciążę. Jakie są przyczyny i objawy endometriozy? Jak wygląda leczenie endometriozy? Odpowiadamy.

Co to jest endometrioza?

Endometrioza, zwana również gruczolistością macicy lub wędrującą śluzówką macicy, jest chorobą przewlekłą. Charakteryzuje się występowaniem endometrium (błony śluzowej macicy) poza jej wnętrzem, np. w szyjce macicy, sromie czy jamie otrzewnej (komórki ektopowe). Komórki ektopowe, czyli zlokalizowane w nietypowych miejscach, przypominają budową komórki endometrialne. Wykazują również podobną aktywność: reagują na zmiany hormonalne, które zachodzą w trakcie cyklu menstruacyjnego. W konsekwencji może dojść do przewlekłej infekcji, zaburzeń owulacji czy destrukcji komórek jajowych, oocytów i zarodków. Dlatego endometrioza jest jedną z najczęstszych przyczyn niepłodności. Dotyka kobiet miesiączkujących – statystyki pokazują, że dotyczy nawet 7 – 15% populacji. Zdecydowanie rzadziej chorują na nią kobiet przed okresem dojrzewania czy po menopauzie.

Endometrioza – rodzaje

Zgodnie z klasycznym podziałem topograficznym (wg Martiusa) wyróżnia się trzy rodzaje endometriozy ze względu na miejsce występowania nieprawidłowości:

endometriosis genitalis interna – w mięśniu macicy i jajowodzie,
endometriosis genitalis externa – pozostałe części układu rozrodczego,
endometriosis extragenitalis – poza układem rozrodczym (nawet w płucach czy mózgu, choć występuje dość rzadko).

Istnieje także klasyfikacja histologiczna, czyli ze względu na budowę (podział Brosensa):

typ śluzówkowy – w torbielach endometrialnych jajnika,
typ otrzewnowy – wieloogniskowy, o dużej różnorodności morfologicznej,
typ gruczołowaty – o tkance włóknisto-mięśniowej, dotyczy endometriozy głęboko naciekającej.

Endometrioza – przyczyny

Przyczyny endometriozy wciąż nie są do końca znane. Naukowcy szukają ich od niemal dwustu lat i do tej pory ustalili kilka teorii wskazujących, co powoduje endmetriozę. Co ciekawe, teorie te nie wykluczają się wzajemnie. Za przyczyny endometriozy uważa się:

rozprzestrzenianie ognisk tkanek endometrium poprzez zabiegi ginekologiczne, operacje i inne interwencje lekarskie,
obecność w jamie otrzewnej grupy niskozróżnicowanych komórek, które ulegają metaplazji (patologicznemu przekształcaniu się tkanki) do endometrium po stymulacji nieokreślonym bodźcem,
cofanie się krwi menstruacyjnej poprzez jajowody do jamy otrzewnej, co w przypadku słabej wydolności układu odpornościowego skutkuje brakiem usunięcia komórek endometrium, a w konsekwencji rozwojem ognisk patologicznych,
czynniki hormonalne, które wpływają na przetrwanie, rozrost i namnażanie się komórek endometrium poza macicą,
czynniki genetyczne – według obserwacji endmetrioza u blisko spokrewnionych kobiet zwiększa ryzyko zachorowania,
czynniki środowiskowe – kontakt z chemikaliami i niezdrowe, pełne konserwantów jedzenie.

Endometrioza – objawy. Po czym poznać, ze chorujemy na endometriozę?

Objawy endometriozy mogą być różne, a jej przebieg jest inny u każdej z pacjentek. Do najczęstszych objawów endometriozy należy ból podbrzusza, okolicy krzyżowej i miednicy oraz przy oddawaniu moczu i stolca. Kobiety chore na endometriozę skarżą się także na bolesne miesiączki i nasilone objawy PMS. Ponadto do objawów endometriozy należą:

ból podczas stosunku płciowego,
obfite krwawienie menstruacyjne,
krew w moczu lub stolcu,
częstomocz,
problemy z zajściem w ciążę.

Warto dodać, że niepłodność spowodowana endometriozą została zakwalifikowana przez Światową Organizację Zdrowia (WHO) do chorób cywilizacyjnych.

Endometrioza może powodować także objawy jelitowe, takie jak biegunki i zaparcia czy nudności i wymioty. W przypadku endometriozy występującej w oddalonych miejscach pojawiają się alergie, nietolarancje pokarmowe, krew podczas kaszlu, bóle w klatce piersiowej i płytki sen. Endometrioza mocno wpływa na ogólny dobrostan chorej, powodując zmęczenie, problemy ze snem, migreny lub nocne poty. Liczne obserwacje i badania wskazują, że endometrioza zakłóca codzienną aktywność i normalne funkcjonowanie kobiet. Dlatego nie należy lekceważyć już pierwszych niepokojących sygnałów – np. bolesnego czy obfitego miesiączkowania, zwłaszcza, jeżeli wcześniej ten problem nas nie dotyczył. Zbyt późne rozpoznanie choroby może spowodować wiele nieodwracalnych zmian w organizmie.

Endometrioza – diagnostyka i leczenie

Rozpoznanie endometriozy to niekiedy długi i żmudny proces. Jej diagnostyki dokonuje się u ginekologa podczas standardowego badania ginekologicznego (jednocześnie przez pochwę i odbyt), połączonego z dokładnym wywiadem (tutaj powinno paść pytanie o występowanie endometriozy u spokrewnionych kobiet). W przypadku podejrzenia endometriozy na wizytę do ginekologa powinno się udać w trakcie trwania miesiączki, gdyż zwiększa to szansę wykrycia ognisk patologicznych.

W celu diagnostyki endometriozy stosuje się również badania obrazowe USG (macicy i jamy brzusznej), a czasem badania tomograficzne lub MRI, które – w połączeniu z USG – dają pełny obraz pomagający ustalić kierunek leczenia.

W przypadku podejrzenia zmian w obrębie jelita grubego może zostać zlecone wykonanie USG przez odbyt.

Jednym z podstawowych badań w diagnostyce endometriozy jest badanie poziomu markera CA-125, czyli markera nowotworowego. Jeśli jego stężenie wykracza poza normę mogło dojść również do zmian nienowotworowych, między innymi właśnie endometriozy.

Polskie Towarzystwo Ginekologiczne jako metodę diagnostyczną endometriozy wskazuje laparoskopię. Zabieg umożliwia ocenę tkanek i narządów w jamie otrzewnej. Ginekolog pobiera wycinki do badania histopatologicznego, aby stwierdzić lub wykluczyć obecność w nich komórek ektopowych. Laparoskopia może stanowić uzupełnienie badań USG i MRI, gdy zmiany widoczne na obrazie są niejednoznaczne.

Rodzaj leczenia endometriozy dostosowuje się do wieku pacjentki i stopnia zaawansowania. Najczęściej stosuje się terapię farmakologiczną:

koncepcję doustną – zazwyczaj u najmłodszych pacjentek,
progestageny – przyjmuje się je doustnie, domięśniowo oraz pod postacią wkładki wewnątrzmacicznej uwalniającej hormon.
inhibitory aromatazy – enzymy pełniące ważną rolę w produkcji estrogenów i gestagenów,
analogi gonadoliberyny – terapia jest dość kosztowna i trwa sześć miesięcy,
niesteroidowe leki przeciwzapalne – głównie w celu uśmierzenia bólu.

Leczeniu farmakologicznego poddają się zazwyczaj młode kobiety, które albo nie planują jeszcze ciąży, albo są już matkami i nie przewidują kolejnych ciąż. Wynika to z faktu, że farmakoterapia opóźnia podjęcie starań o dziecko.

Pacjentka może zostać zakwalifikowana również do leczenia chirurgicznego. Wskazaniami do zabiegu są duże torbiele endometrialne (powyżej 3 cm), naciekające inne organy lub niepłodność, której przyczyn upatruje się w endometriozie.

Operacyjne leczenie endometriozy dzielimy na:

zachowawcze leczenie chirurgiczne, którego celem jest usuniecie ognisk choroby
i przywrócenie prawidłowego funkcjonowania narządów miednicy mniejszej,
radykalne leczenie chirurgiczne – stosowane w przypadku, gdy farmakoterapia i zachowawcze leczenie chirurgiczne nie przyniosły efektów. Podczas zabiegu usuwa się jajniki, a nawet macice.

Pacjentki poddające się tak mocno ingerującej w organizm operacji powinny mieć świadomość, że przeprowadzenie zabiegu wiąże się z tak zwaną menopauzą chirurgiczną, czyli brakiem możliwości zajścia w ciążę.

^{Źródła: MEDtube, InviMed, EMC Instytut Medyczny}